پزشکان همواره توجهات کلیدی مهم برنامه غذایی را قبل و در طول دوره بارداری برای سلامت مادر و فرزندارائه میدهند و اجزا گوناگون و مهم و نکات قابل توجه برای برنامه غذایی مناسب دوران بارداری ازجملهاسید فولیک دریافت انرژی، کلسیم، آهن، فیبر، ویتامین A و اسیدهای چرب ضروری را توصیه میکنند. تغذیهدر دوران بارداری خصوصا در جوانان باردار بینهایت مهم است، چون مادر در این سن خود نیز در حالرشد است و بنابراین در طول بارداری تغذیه باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. اکثر کارشناسان بهداشتی نظیر،انجمنهای بهداشتی، پرستاران، متخصصان و... اغلب توصیهها و کمکهایی را در زمینه تغذیه قبل از بارداریپیشنهاد میکنند. شما میتوانید با مطالعه این صفحات اطلاعات کافی را در این زمینه بدست بیاورید.
اسید فولیک: شاید مهمترین زمینه مورد توجه قبل از بارداری، نقش اسید فولیک در پیشگیری از نواقص لولهعصبی است. این نواقص شامل ناهنجاری در تکامل بافت عصبی جمجمه و شکاف در مهرهها میباشد. در ایناختلال یک یا تعدادی از استخوانها در ستون مهرهها بهخوبی رشد نمییابند، بنابراین در معرض نخاع قرارگرفته و درنتیجه به عصبهای موجود در نخاع آسیب میرسانند.
غذاهایی که بهطور طبیعی مقادیر زیاد اسید فولیک دارند (یعنی در هر سهم حاوی 50 میکروگرم اسید فولیکمیباشند) عبارتند از: لوبیای چشم بلبلی، کلم، گوشت گاو، عصاره ماست، کلمپیچ، اسفناج، سبزیجات بهاری ولوبیا و باقلای سبز.
زنان به منظور اطمینان از دریافت کافی اسید فولیک باید بطور منظم به میزان لازم از این مواد غذایی استفادهکنند. از طرفی با رعایت برنامه غذایی طبیعی، دریافت میزان سفارششده اسید فولیک به منظور پیشگیری ازنواقص لوله عصبی مشکل است. اگرچه اسید فولیک در اکثر غذاهای مصرفی روزانه که در بالا ذکر شد وجوددارد ولی خوردن مقادیر زیاد این غذاها برای دریافت 400 میکروگرم اسید فولیک در روز (یعنی میزانتوصیهشده برای زنان باردار) مشکل است. مثلا اگر بخواهیم این مقدار اسید فولیک از کلم بروکسل تامینشود یک زن باردار روزانه باید 5 سهم از آن را بخورد! بنابراین به زنانی که قصد باردار شدن دارند توصیهمیشود که از مکمل اسید فولیک استفاده نمایند. درضمن مکمل حاوی 400 میکروگرم اسید فولیک باید درطول 12 هفته اول بارداری مصرف شود.
دریافت انرژی و افزایش وزن در دوران بارداریاگرچه نیاز به انرژی اضافی به منظور رشد و تکامل جنین و بافتهای مادر نظیر زهدان و بافت پستان وجوددارد ولی این مقدار آنقدر هم زیاد نیست. این مقدار در حدود 300ــ200 کیلوکالری در روز میباشد و بامصرف یک ساندویچ اضافی یا 3 عدد بیسکویت بزرگ تامین میشود و قطعا در دوران بارداری نبایدخوراکش 2 برابر شود. بنابراین چنین افزایشی در میزان دریافت انرژی با افزایش وزنی معادل 12/5 کیلوگرمدر دوره بارداری همراه است، که مقداری از این وزن برای شیردهی از پستان، به صورت ذخیره باقی میماند.
سپس این افزایش وزن در طول دوران شیردهی از دست میرود.
آهن
در دوره بارداری نیاز بدن به آهن افزایش مییابد. مکملهای آهن که طی سالهای گذشته توصیه میشدنداکنون بهطور معمول در این دوره تجویز نمیشود. یک برنامه حاوی غذاهای غنی از آهن نظیر گوشت،ماهیهای با پوست تیره، حبوبات نظیر لوبیا و عدس، تخممرغ، غلات غنیشده صبحانهای و مغزها توصیهمیشوند.
مصرف طولانیمدت و پیدرپی جگر که منبع خوبی از آهن است در دوره بارداری به علت مقادیر زیاد ویتامین Aتوصیه نمیشود. این میزان زیاد ویتامین A در جگر به شیوههای گوناگون تغذیه در حیوانات مزرعهای کهبا غذاهای گیاهی تغلیظ شده، تغذیه میشوند، نسبت داده میشود.
پلیساکاریدهای غیرنشاستهایفیبر یا پلیساکارید غیرنشاستهای برای پیشگیری از یبوست که میتوان مشکلی در بارداری باشد، توصیهمیشود. به این منظور حداقل 5 سهم میوه یا سبزی در روز توصیه میشود. مصرف منابع غنی از فیبر نظیرنانهای تهیهشده از غلات کامل (با سبوس) و غلات دارای فیبر زیاد مورد تاکید است. حبوبات و میوههایخشک، برنج سبوسدار و ماکارونی از منابع خوب فیبر هستند. همچنین مصرف کافی مایعات برای پیشگیریاز یبوست مهم است و روزانه حداقل 1/8 لیتر (3 پیمانه) که برابر با 6 لیوان بزرگ نیملیتری باید مصرف شود.
ویتامینA
مصرف این ویتامین به میزان زیاد باعث ایجاد ناهنجاری در جنین خواهد شد. پس بهتر است به میزان لازم ازآن بهره ببرید.
کلسیم
این عنصر مهم، برای رشد و تکامل بافت اسکلتی جنین بسیار ضروری است. در دوران بارداری و شیردهیتقریبا 50 میلیگرم کلسیم در روز بیشتر از نیاز روزانه که چیزی در حدود 700 میلیگرم است میباشد. شمامیتوانید برای دسترسی به این نیاز از یک پیمانه شیر در روز و یا حتی دو پیمانه شیر استفاده کنید. همچنینبه جای شیر میتوانید به میزان لازم از پنیر، ماست و یا ماهی استفاده نمایید.
اسیدهای چرب ضروری
مغز در حال رشد جنین به مقادیر کافی اسیدهای چرب ضروری نیاز دارد، در طول 3ماهه آخر بارداری مغزجنین، دچار رشد سریع و ناگهانی میشود و بنابراین پیشبینی و تهیه مقادیر کافی اسیدهای چرب ضروری،خیلی مهم است. بنابراین بچههای زودتر از موعد متولدشده و بچههای با وزن تولد کم، در معرض بزرگترینخطرات و مشکلات رشد و تکامل دستگاه عصبی میباشند
مطالعات نشان داده، زنانی که از ماهیهای روغنی و روغنهای ماهی استفاده نمودهاند، بچههای بزرگتر وسنگینوزنتری دارند و به میزان کمتری، زودتر از زمان موعد فارغ میشوند.
جنبههای بهداشتی تغذیه: در دوره بارداری بهداشت غذا از اهمیت خاصی برخوردار است. تشخیص داده شدهکه پنیرهایی که از شیر پاستوریزهنشده تهیه میشوند، دارای مواد مضری میباشند که میتواند در این دورهمشکلاتی را به بار آورد. بنابراین مصرف این نوع پنیرها و سایر غذاهای سنتی و دستساز توصیه نمیشوند.
از سوی دیگر هیچگاه و تحت هیچ شرایطی از یاد نبرید که شرایط روحی و روانی شما در هنگام صرف غذا وقبل و پس از آن نیز، یکی از مهمترین نکاتی است که باید به خاطر داشته باشید. درحقیقت به هنگام بارداری،باید تا آنجایی که میتوانید در آرامش زندگی کنید و از کمترین میزان استرس نیز به دور باشید.